zakon
bł. Jan Duns Szkot
podstawowe informacje
życiorys
Bł. Jan Duns Szkot to franciszkanin żyjący na przełomie XIII i XIV wieku. Często nazywany jest „doktorem subtelnym” ze względu na wyjątkową przenikliwość umysłu, jaką charakteryzują się jego analizy dotyczące problemów filozoficznych i teologicznych. W jego nauce charakterystyczna jest też wyjątkowa oryginalność. Wszystko to sprawiło, że historia uczyniła go sztandarową postacią tzw. „Szkoły franciszkańskiej”.
W czasach średniowiecza istniał powszechny zwyczaj dodawani do imion różnych przydomków. Podobnie jest w przepadku bł. Jana. Mówiąc o nim bł. Jan Duns Szkot, wskazujemy na miejsce, z jakiego pochodził. Duns to szkocka miejscowość hrabstwie Berwick, gdzie urodził się Jan ok. 1266 roku (wielu historyków wskazuje na koniec 1265 roku).
O jego dzieciństwie nie mamy żadnych informacji. Wiemy natomiast, że w 1280 r. wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów). Wpływ na tę decyzję mógł mieć przykład stryja, Eliasza Dunsa, który także był franciszkaninem. Kilkunastoletni Jan nowicjat odbył w Dumfries. Jako młody chłopak doskonalił tam swój charakter i pogłębiał swoją duchowość i kulturę. Dalsze nauki pobierał w Szkocji i Anglii, aż do czasu, gdy 17 marca 1291 r. przyjął święcenia kapłańskie w angielskim Northampton.
Podczas przygotowania do przyjęcia stanu kapłańskiego musiał się wyróżniać, gdyż ze względu na jego inteligencję i głębokie życie wewnętrzne, przełożeni podjęli decyzję o kontynuowaniu przez Jana z Duns studiów na kontynencie, w Paryżu. Tam w latach 1293 – 1296 odbył studia na wydziale sztuk wyzwolonych (czyli filozofii). Po tym wstępnym studium wrócił do Anglii jako wykładowca w szkołach franciszkańskich włączonych do Uniwersytetów w Cambridge i Oxfordzie. Właśnie podczas swego pobytu w Oxfordzie, zdaniem historyków, Duns stworzył swe najważniejsze działa. Wówczas to powstały tzw. „Ordinatio”, czyli teksty napisane lub podyktowane skrybie i uporządkowane przez samego Szkota.
Świadectwa podają, że w 1302 r. Duns znów przebywał w Paryżu. Tam również był wykładowcą studium franciszkańskiego przy Uniwersytecie Paryskim. Na tym uniwersytecie, w tym czasie starał się również o uzyskanie stopnia magistra teologii (co odpowiadałoby dzisiejszej profesurze). Sytuacja polityczna jednak gwałtownie przerwała karierę Jana ze Szkocji. Wraz z wieloma innymi musiiał on bowiem opuścić Paryż, po tym, jak sprzeciwieł się podpisaniu apelu króla francuskiego Filipa IV Pięknego skierowanego do Soboru przeciw papieżowi Bonifacemu VIII.
Wskazuje się, że w tym czasie mógł nauczać w Bolinii (lata 1303-1304), gdzie, jeszcze za czasów św. Franciszka z Asyżu, św. Antoni zapoczątkował studia franciszkańskie. Po prawie dwuletnim wygnaniu, pod koniec 1304 roku, wracił wreszcie do Paryża. Przez Uniwersytet Paryski został uznany „mistrzem regentem” czyli dyrektorem teologicznego studium braci.
Prawdopodobnie na skutek politycznych i kościelnych napięć, w 1307 roku, opuszcił jednak Paryż. Przez przełożonych w tym czasie został przeniesiony do Kolonii, gdzie podjął się tych samych obowiązków, jakie miał w Paryżu. Został więc kierownikiem studium braci w pobliżu wielkiej gotyckiej katedry.
Umarł 8 listopada 1308 r. w Kolonii, a na jego grobie umieszczono napis streszczający dzieje jego życia: „Szkocja mnie zrodziła, Anglia mnie przygarnęła, wykształciła mnie Francja, strzeże mnie Kolonia”.
Jego grób w kościele franciszkanów w Kolonii od początku był otoczony czcią wiernych. W świadomości wielu zapisał się jako święty. Znowu jednak sytuacja sprawiła, że do jego beatyfikacji doszło dopiero w XX wieku. Wcześniej, bo w 1698 r. Kongregacja Obrzędów przyznała mu tytuł „czcigodny”. Sam proces kanonizacyjny jednak bardzo przeciągnął się w czasie, bo z przerwami trwał od 1706 roku aż do 1918 r.
Wielki hołd postaci i dorobkowi Jana ze Szkocji złożył papież Paweł VI, który w liście apostolskim „Alma Parens”, z 14 lipca 1966 r., skierowanym do biskupów Anglii, Walii i Szkocji z okazji 700-lecia jego urodzin. Został w nim nazwany „Mistrzem prawdziwego dialogu, opartego na Ewangelii i starożytnych tradycjach”. Ten sam papież także bardzo przyczynił się do uznania zasług dla Kościoła i nauki katolickiej Jana Dunsa Szkota.
Ostatecznie jednak dopiero błogosławionym ogłosił go pap. Jan Paweł II podczas uroczystych nieszporów w Bazylice watykańskiej 20 marca 1993 r., a wcześniej, bo 15 listopada 1981 roku, podczas pielgrzymki do Niemiec nazwał go „duchową twierdza wiary”.
Polski odbiorca ma niestety bardzo ograniczony dostęp do skarbca myśli bł. Jana Dunsa Szkota. Do tej pory bowiem przetłumaczony na język polski został tylko jeden jego tekst, mianowicie „Traktat o Pierwszej Zasadzie ” (PWN, Warszawa 1988). Pozostałe teksty, pośród których na szczególną uwagę zasługują: „Quaestiones super libros Atistotelis De Anima”, „Quaestiones subtilissimae in metapphysicam Aristotelis” i „Opus Oxiniense”, są dostępne w języku łacińskim.
Ostatecznie jednak dopiero błogosławionym ogłosił go pap. Jan Paweł II podczas uroczystych nieszporów w Bazylice watykańskiej 20 marca 1993 r., a wcześniej, bo 15 listopada 1981 roku, podczas pielgrzymki do Niemiec nazwał go „duchową twierdza wiary”.
Polski odbiorca ma niestety bardzo ograniczony dostęp do skarbca myśli bł. Jana Dunsa Szkota. Do tej pory bowiem przetłumaczony na język polski został tylko jeden jego tekst, mianowicie „Traktat o Pierwszej Zasadzie ” (PWN, Warszawa 1988). Pozostałe teksty, pośród których na szczególną uwagę zasługują: „Quaestiones super libros Atistotelis De Anima”, „Quaestiones subtilissimae in metapphysicam Aristotelis” i „Opus Oxiniense”, są dostępne w języku łacińskim.
oprac. Grzegorz Barcik OFMConv
