Działalność Jezusa kojarzymy z nauczaniem, uzdrawianiem, a także z różnymi innymi cudami, których niemało w Ewangelii. Św. Marek – autor fragmentu czytanego w IV Niedzielę Zwykłą – zwraca jednak naszą uwagę na egzorcyzmy, czyli wypędzanie złych duchów, do czego Jezus zaprosił także swoich uczniów. Jakie przesłanie płynie z tego dla nas? Przeczytacie o tym w kolejnym rozważaniu o. Piotra Gryźca.
Ewangelia na IV Niedzielę Zwykłą (Mk 1, 21-28)
W Kafarnaum Jezus w szabat wszedł do synagogi i nauczał. Zdumiewali się Jego nauką: uczył ich bowiem jak ten, który ma władzę, a nie jak uczeni w Piśmie.
Był właśnie w ich synagodze człowiek opętany przez ducha nieczystego. Zaczął on wołać: «Czego chcesz od nas, Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas zgubić. Wiem, kto jesteś: Święty Boga».
Lecz Jezus rozkazał mu surowo: «Milcz i wyjdź z niego! » Wtedy duch nieczysty zaczął nim miotać i z głośnym krzykiem wyszedł z niego.
A wszyscy się zdumieli, tak że jeden drugiego pytał: «Co to jest? Nowa jakaś nauka z mocą. Nawet duchom nieczystym rozkazuje i są Mu posłuszne». I wnet rozeszła się wieść o Nim wszędzie po całej okolicznej krainie galilejskiej.
Jezus przybywa do synagogi w Kafarnaum. Kafarnaum było niewielkim miasteczkiem portowym położonym nad Jeziorem Galilejskim, w którym Jezus bardzo często bywał i nauczał. Synagoga była dla Żydów miejscem modlitwy oraz czytania i wyjaśniania Pisma Świętego. Możemy powiedzieć, że odbywała się tam liturgia Słowa. Przełożony synagogi zapraszał kogoś z zebranych do przeczytania fragmentu Tory lub ksiąg prorockich, który następnie był komentowany. Jezus często korzystał z takiej możliwości. Ewangelista podkreśla, że Jezus „nauczał ich nie tak jak uczeni w Piśmie”. Uczeni w Piśmie, czyli rabini, komentując tekst Biblii, powoływali się zwykle na innych wybitnych rabinów i cytowali ich wypowiedzi. Natomiast Jezus komentował tekst biblijny w swoim własnym imieniu, dlatego budziło to zdumienie wśród słuchaczy.
W synagodze znajdował się człowiek opętany. Jest to sytuacja zaskakująca, że w miejscu kultu znajdował się ktoś opętany przez złego ducha i nic się nie działo. Dopiero kiedy Jezus wszedł do synagogi, zaczęła się manifestacja. Opętany zaczął głośno krzyczeć, bo wiedział kim On jest. Jednak wyjaśnijmy najpierw określenie „duch nieczysty”, którego św. Marek często używa w Ewangelii jako synonimu innego terminu „demon”. Przymiotnik „nieczysty” ma związek z pojęciem tzw. „czystości rytualnej”. Człowiek czysty mógł przebywać w świątyni i uczestniczyć w aktach kultu. Prawo Mojżeszowe określało jakie pokarmy i jakie sytuacje czynią człowieka nieczystym, to znaczy oddalonym od Boga. Świat duchów nieczystych był światem wrogim Bogu, będącym pod władzą diabła.
Słowa demona „Czego chcesz od nas…” wyrażają fakt, że zły duch nie ma nic wspólnego z tym, który jest Święty. Tam, gdzie jest obecny Bóg, nie ma miejsca dla duchów nieczystych. Demon zdaje sobie sprawę, że znalazł się w obliczu zagrożenia. Jezus nakazuje duchowi: „Milcz i wyjdź z niego”. Scena egzorcyzmu pokazuje moc Jezusowego słowa. Tzw. egzorcyści, których w tamtych czasach nie brakowało, próbowali wyrzucać złe duchy wypowiadając rozmaite skomplikowane zaklęcia i stosować różne magiczne rytuały. Jezus uwalnia człowieka od demona za pomocą krótkiego rozkazu. Opisana przez Marka scena posiada swoistą dynamikę: w momencie kiedy Jezus „wchodzi” do synagogi, zły duch musi z niej „wyjść”. Tam, gdzie jest Jezus, nie ma miejsca dla demona, traci on swoją władzę, swoje „terytorium”.
Jest warte zauważenia, że Jezus w Ewangelii Marka rozpoczyna swoją publiczną działalność właśnie od egzorcyzmu. W dalszej części pierwszego rozdziału czytamy: „Chodził po całej Galilei, nauczając w ich synagogach i wyrzucając demony” (w. 39). Potem, kiedy ustanowił Dwunastu apostołów, ich zadaniem było „głosić naukę i wyrzucać demony” (Mk 3,14-15). W zakończeniu Ewangelii, kiedy Jezus posyła swoich uczniów, aby „głosili Ewangelię wszelkiemu stworzeniu”, autor Ewangelii także pisze o znakach, które będą towarzyszyły wierzącym: „w imię Jezusa będą wyrzucać demony” (Mk 16,17). Rzadko zwraca się uwagę na ten – dla Marka bardzo istotny – element Jezusowej działalności, który jest znakiem, że nadeszło królestwo Boże.
Kiedy duch nieczysty opuścił opętanego, obecni w synagodze byli pełni zdumienia i mówili: „Co to jest? Jakaś nowa nauka z mocą”. Przymiotnik „nowy” (gr. kainos) jest terminem charakterystycznym dla Jezusowego nauczania. Mówi On o nowych bukłakach, do których należy wlewać młode wino (Mk 2,22), a także o nowym przymierzu (Łk 22,20; por. 1Kor 11,25), nowym przykazaniu (J13,34). Podobnie św. Paweł używa tego przymiotnika, kiedy pisze o nowym życiu (Rz 6,4), nowym stworzeniu (2Kor 5,17; Ga 6,15), nowym człowieku (Ef 4,24; Kol 3,10). W Apokalipsie czytamy o nowym Jeruzalem (Ap 3,12; 21,2), nowej pieśni (5,9; 14,3) i o nowej ziemi i nowym niebie (Ap 21,1). Jest to nowość, która dokonuje przewartościowania dotychczasowego rozumienia świata i Boga, która wprowadza nowe spojrzenie na sens życia i śmierci, która proklamuje zupełnie inny styl życia i relacji człowieka z Bogiem.
