Trwający od wielkoczwartkowego wieczoru uroczysty charakter adoracji Jezusa od północy zmienia się w pełną powagi, zadumy i ciszy medytację cierpienia Zbawiciela, który z miłości do człowieka wydał się w ręce tłumu, pozwolił się uwięzić, niesprawiedliwie osądzić, poniżyć, a wreszcie skazać na śmierć. Wielki Piątek to czas zadumy i modlitwy.
Adoracja Najświętszego Sakramentu w Ciemnicy odbywa się w zupełnej ciszy aż do popołudniowej Liturgii Męki Pańskiej. Surowość tego dnia, obok obowiązującego wszystkich katolików postu, podkreśla obnażony z obrusów i świeczników ołtarz. W Wielki Piątek w Kościele nie sprawuje się Eucharystii, natomiast w wielu kościołach w uroczysty sposób sprawuje się Liturgię Godzin, a zwłaszcza Godzinę Czytań i Jutrznię (dawniej nazywaną Ciemną Jutrznią), podczas której wspólna modlitwa psalmami oraz rozważanie tekstów z Pisma Świętego i Ojców Kościoła wprowadza w głębię misterium Męki Pańskiej. Pomocą w przeżyciu tego dnia może być także udział w Drodze Krzyżowej albo indywidualne rozważanie stacji Drogi Krzyżowej.
Główną celebracją Wielkiego Piątku jest Liturgia Męki Pańskiej. Odbywa się ona w godzinach popołudniowych (tam, gdzie jest to możliwe – w godzinie Męki Pana Jezusa, czyli o 15:00). Dawniej celebracja ta była nazywana Liturgią darów uprzednio konsekrowanych (łac. Liturgia Praesanctificationis), ponieważ w swoim układzie jest podobna do Mszy świętej, ale miejsce liturgii eucharystycznej i konsekracji chleba i wina zajmuje wniesienie, odsłonięcie i adoracja Krzyża. Jest to podniosłe nabożeństwo składające się z czterech części: po odbywającej się w ciszy procesji wejścia do ołtarza, celebrujący kapłan upada na twarz przed ołtarzem, a następnie recytuje modlitwę rozpoczynającą liturgię słowa, w czasie której odbywa się odczytanie opisu Męki Pańskiej według św. Jana. Liturgia słowa kończy się odśpiewaniem starożytnej modlitwy powszechnej, po której rozpoczyna się druga część celebracji, czyli uroczysta adoracja Krzyża. Do ołtarza zostaje przyniesiony lub przy ołtarzu zostaje odsłonięty Krzyż z figurą Ukrzyżowanego, przy śpiewie wezwania: Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata – Pójdźmy z pokłonem. Stosownie do okoliczności wierni oddają cześć ukrzyżowanemu Chrystusowi przez ukłon, przyklęknięcie lub ucałowanie krzyża. Po zakończeniu adoracji Krzyż z zapalonymi świecami zostaje umieszczony przed ołtarzem, gdzie aż do rozpoczęcia Wigilii Paschalnej oddajemy mu cześć przez przyklęknięcie. Teraz rozpoczyna się trzecia część liturgii: na obnażonym do tej pory ołtarzu zostaje rozłożony obrus i zapalone świece. Na ołtarz, z dotychczasowego miejsca adoracji (Ciemnicy), kapłan przynosi Najświętszy Sakrament konsekrowany podczas wczorajszej Mszy Wieczerzy Pańskiej i rozpoczyna się obrzęd Komunii świętej. Po jej zakończeniu na ołtarzu zostaje wystawiony w monstrancji Najświętszy Sakrament i rozpoczyna się procesja do Bożego Grobu. W Polsce zachował się piękny zwyczaj bogatej dekoracji Grobu Pańskiego, w którym umieszcza się figurę spoczywającego w nim Pana Jezusa, ale centrum tego miejsca stanowi zawsze monstrancja nakryta białym welonem, w której obecny jest w postaci sakramentalnej Żywy Bóg – Jezus Chrystus. To Jego adorujemy i przy Nim chcemy trwać na modlitwie w ciszy i w skupieniu aż do Nocy Zmartwychwstania.
o. Paweł Solecki
