W I Niedzielę Wielkiego Postu zatrzymujemy się na zagadnieniu „Jezus kontra diabeł”. O czym mówi dany nam na ten dzień przez Kościół fragment Ewangelii (Mt 4,1-11)? Co ma wspólnego przebywanie Jezusa na pustyni z historią narodu wybranego? I dlaczego diabeł kusi Go trzy razy? Swoimi spostrzeżeniami dzieli się z nami biblista, o. Piotr Gryziec.
Tekst perykopy w lekcjonarzu mszalnym rozpoczyna się w taki sposób: „Duch wyprowadził Jezusa na pustynię…”. W tekście oryginalnym podmiotem zdania jest Jezus: „Jezus został wyprowadzony przez Ducha…”. Imię Jezus jest umieszczone na początku zdania, czyli na pierwszym miejscu, i nie jest to bez znaczenia. To On jest centralną postacią perykopy. Jezus jest protagonistą wydarzeń, które się za chwilę rozegrają.
Jezus został „wyprowadzony przez Ducha na pustynię”. Według Księgi Wyjścia Bóg wyprowadził naród wybrany na pustynię, po której ten wędrował przez czterdzieści lat. Jezus jest teraz na pustyni jako „Nowy Izrael”, który daje początek nowemu ludowi Bożemu, który będzie prowadzony przez Ducha ku nowej ziemi obiecanej.
„Aby był kuszony przez diabła”. Czasownik peiradzo może znaczyć „kusić”, ale podstawowym jego znaczeniem jest „wypróbować”, „poddać próbie”. Kiedy Bóg prowadził Izraela przez czterdzieści lat przez pustynię, chciał go „wypróbować” i poznać, co jest w jego sercu (Pwt 8,2). W Ewangelii faryzeusze i uczeni w Piśmie często „wystawiają Jezusa na próbę” (por. Mt 16,1; 19,3; 22,35). Jezus przechodzi zwycięsko wszystkie te próby.
Rzeczownik „diabeł” pochodzi od greckiego czasownika dia-ballo, który dosłownie znaczy „prze-rzucać”. Diabeł namawia cię do pewnego czynu, aby potem „przerzucić” winę na ciebie, czyli oskarżyć. W Ap 12,8 jest nazwany wprost oskarżycielem. Jest także kłamcą (por. J 8,44). Kiedy diabeł mówi do Jezusa: „Dam Ci wszystkie królestwa świata” to kłamie, ponieważ nie ma żadnej władzy nad tymi królestwami.
Jezus zostaje poddany trzem próbom. Liczba trzy jest liczbą oznaczającą pełnię. Jest takie powiedzenie: do trzech razy sztuka. Ewangelista chce w ten sposób powiedzieć, że diabeł wyczerpał już wszystkie możliwości. Bezskutecznie.
Jezus trzykrotnie odpowiada na propozycje diabła rozpoczynając zdanie od słów „napisane jest” (gegraptai). Jest to strona bierna greckiego czasu perfectum. Czas perfectum oznacza trwałe skutki pewnej czynności. W tym wypadku oznacza, że to, co zostało napisane (w Piśmie Świętym) nie traci swojej aktualności, zachowuje zawsze swoją ważność, dotyczy pewnych zasad, które nie przemijają. Ponadto w sytuacji, kiedy nie wymienia się podmiotu czynności (napisane – przez kogo?) mamy zwykle do czynienia ze zjawiskiem określanym jako passivum divinum, co oznacza, że podmiotem, który to „napisał” jest Bóg, a zatem chodzi o słowo Boże.
Dość nietypowa jest druga w kolejności „próba”. Jest to swego rodzaju „pojedynek na słowo Boże”. Diabeł cytuje fragment Psalmu 91, Jezus odpowiada cytatem z Tory, czyli Prawa Mojżeszowego (konkretnie Pwt 6,16). Hebrajska Biblia składa się z trzech części: Prawo (Tora), Prorocy i Pisma. Psalmy należą do tej trzeciej części, w hierarchii ksiąg stoją zatem najniżej. Na pierwszym miejscu jest Tora, która była dla Żyda pierwszą i podstawową normą postępowania. Każdy późniejszy tekst biblijny odnoszono do Tory, która była dla niego kryterium weryfikacji.